Trong bài viết trước đây –
Tạ Ơn và Tạ Lỗi →– nhân ngày Lễ Tạ Ơn hay Thanksgiving của Hoa Kỳ, chúng tôi có đề cập đến những người thổ dân ở Hoa Kỳ, đã bị người Anh Di Dân đến lục địa Mỹ châu, rồi người Hoa Kỳ, ngược đãi.
Người Da Đỏ trong y phục cổ truyền
Những thổ dân này trước đây được người Tây Âu (Anh, Pháp, Mỹ) gọi trong tiếng Pháp là “les Peaux Rouges”, hay “dân Da Đỏ”, trong tiếng Anh là “American Indians” hay “người Ấn Độ tại Mỹ châu”. Trong hai danh từ này, có lẽ danh từ người Da Đỏ gần với thực tế hơn, vì như ta sẽ xem dưới đây, thổ dân này có gốc là người Á Châu có nước da ngăm đen lại sống ngoài trời, hay ở trần, nên nước da của họ xẫm hơn nước da người Tây Âu. Còn danh từ “American Indians” chắc chắn là sai lầm, bởi vì khi người Tây Âu mới đến lục địa Mỹ châu, họ cứ tưởng dân bản xứ là người Ấn Độ. Danh từ này không được dùng nữa.
Ngày nay người ta dùng danh từ “Native Americans” hay “Thổ dân Mỹ Châu” để chỉ dân tộc này. Danh từ tương đương được dùng trong bài viết này là “Thổ dân Da Đỏ”, nói lên sự khác biệt với người Da trắng là những người Tây Âu.
Thổ dân Da Đỏ từ đâu đến? họ là dân tộc nào?
Theo một giả thuyết đáng tin cậy hơn cả, cách đây khoảng 12,000 năm, khi ấy eo biển Đối Mã (Bering Strait) trong thời kỳ đông đá và nước biển ở mức thấp nhất, đã hình thành một dải đất-cầu nối liền Á châu với Mỹ châu. Nhiều giống người từ châu Á đã vượt qua dải đất-cầu đó mà sang Mỹ châu. Giống người này, về hình thể là người châu Á, đã sang Mỹ châu như thế nào, nhiều hay ít, chúng ta không biết.
Nguồn gốc người Da Đỏ từ Á châu
Khi người Tây Âu sang Mỹ châu, vào những năm 1770, Thổ dân Da Đỏ Mỹ châu đã có mặt tại vùng Tây Bắc và Đông Nam nước Mỹ ngày nay rồi. Tổng số thổ dân được ước tính khoảng 12 triệu người. Tuy nhiên, người Tây Âu đã mang đến lục địa mới này một chứng bệnh mới mà người thổ dân chưa bao giờ mắc phải, do đó, dể dàng ngã gục: đó là bệnh đậu mùa (variole). Bệnh đậu mùa đã giết chết ít ra là 30% thổ dân Mỹ Châu, nhất là ở vùng Tây Bắc Hoa Kỳ.
Thổ dân Da Đỏ có nhiều bộ tộc khác nhau. Khác nhau không những về nề nếp sinh hoạt, tổ chức xã hội mà đôi khi cả về ngôn ngữ. Trên toàn bộ Hoa kỳ có khoảng 40 bộ tộc. Đông nhất là các bộ tộc Navajo, Cherokee, Choctaw, Sioux, Chippewa, Apache, Blackfeet, Iroquois, và Pueblo. Có những bộ tộc làm nghề nông, chủ yếu họ giồng ngô , khoai, đậu… Có những bộ tộc chuyên săn bắn làm kế sinh nhai. Họ săn những con bò mộng để ăn thịt, lột da để làm quần áo chăn mền hay lều trại để ở.
Mối liên lạc không tốt đẹp giữa Thổ dân Da Đỏ với người Tây Âu.
Trong khi đó, người di dân Tây Âu, phần lớn là người Anh, tiếp tục đến Mỹ Châu, khai khẩn đất đai, tiến dần về phía Tây. Đất đai trở nên một vấn đề quan trọng. Có khi người Tây Âu mua lại hay đổi chác đất với người thổ dân, có khi họ tự động chiếm dụng. Từ đó đã xẩy ra nhiều đụng độ giữa dân bản xứ với dân mới đến. Đây là mầm mống của những cuộc giao tranh, hay chiến cuộc (người Hoa kỳ gọi là war) giữa chính quyền Hoa kỳ và thổ dân Da Đỏ kéo dài từ thế kỷ thứ 18 đến thế kỷ thứ 20.
Năm 1789, sau cuộc cách mạng chống mẫu quốc là nước Anh cát Lợi, nước Hợp Chủng Quốc Hoa Kỳ ra đời. Trong nước thái bình, quốc gia thống nhất, chính phủ Liên Bang Hoa Kỳ, rảnh tay mới thực sự áp dụng những chính sách quốc gia đối với thổ dân Mỹ châu.
Thoạt đầu, những nhà lãnh đạo Hoa kỳ như George Washington, Henry Knox còn coi thổ dân Mỹ châu là một giống người hèn kém nhưng có thể giáo hóa được. Chính phủ Trung ương chưa có những chính sách rõ rệt hay những biện pháp mạnh tay đối với dân bản xứ.
Tù trưởng Tecumseh
Sự bành trướng của người Hoa Kỳ về phía Tây – được gọi là cuộc Tây tiến – đã gặp sự phản kháng của thổ dân mỗi ngày một nhiều. Đầu thập niên 1800, một người thổ dân tên là Tecumseh thuộc bộ tộc Shawnee đã nhìn thấy mối nguy cho cả dân tộc mình. Ông ta đã tập hợp các bộ tộc để gây chiến với người Hoa Kỳ. Cuốc chiến này và nhiều cuộc chiến tiếp theo, kéo dài cho đến năm 1812. Tùy theo cuộc chiến đã xẩy ra ở đâu, với bộ tộc nào, sử sách Hoa kỳ ghi là cuộc chiến Tecumseh, cuộc chiến Seminole, cuộc chiến Creeks. Tất nhiên là phần thắng thuộc về binh sĩ Hoa kỳ với võ khí tối tân: súng ống, gươm giáo của Tây Âu đối đầu với cung nỏ, búa tầm sét của kỵ sĩ Da Đỏ.
Nhiều Thổ dân đã phải đầu hàng, được người Hoa Kỳ chiêu dụ, được trở thành công dân Hoa Kỳ. Năm 1817 bộ tộc Cherokee, khoảng 300 người, kỳ hòa ước với chính phủ Liên bang, để trở nên những công dân Hoa kỳ đầu tiên có gốc là thổ dân Da Đỏ Mỹ châu.
Khi Tổng Thống Andrew Jackson lên nắm quyền vào những năm 1880, chính phủ Liên Bang áp dụng thẳng tay một chính sách mới. Năm 1830 Tổng Thống thứ 7 của Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ Andrew Jackson ban hành Luật
“Indian Removal Act” (Bứng người Da Đỏ). Đạo luật này đã đưa đến những đợt cưỡng bách các Thổ dân Mỹ châu. đi bộ trong gió rét tuyết rơi, từ miến Đông Hoa kỳ sang miền Trung, bây giờ là Oklahoma, khiến cho cả chục ngàn người chết, bỏ thây dọc đường. Hành trình này sau được mệnh danh là “
Trail of Tears” (hành trình trong nước mắt), dịch từ tiếng của người Cherokees: “
Nunna daul Tsuny“. (Chi tiết cuộc hành trình được ghi rõ trong
Tạ Ơn và Tạ Lỗi →–)
Sang đến Oklahoma, các thổ dân Da Đỏ được đưa vào một nơi tập trung để dễ bề kiểm soát. Trại tập trung này được gọi là “Indian Reservation”, gọi tắt là “Rez”, tạm dịch là “Vùng Dành Riêng cho Thổ dân Da Đỏ”, gọi tắt là “Vùng Dành Riêng” . Vùng Dành Riêng ở Oklahoma là Vùng Dành Riêng đầu tiên được chính phủ Liên Bang lập nên cho thổ dân Da Đỏ.
Chính phủ Liên Bang Hoa kỳ đặt ra một cơ quan trong Bộ Nội Vụ, là Bureau of Indian Affars (BIA hay là Phòng Da Đỏ Sự Vụ) để trông nom quản lý những vấn đề về người thổ dân Da Đỏ. Cơ quan này đã giúp thổ dân Da Đỏ rất nhiều trong những việc về giáo dục như mở trường dậy Anh ngữ, mở nhà thờ để thổ dân biết đến đạo Thiên Chúa.Tuy nhiên những cố gắng của người Hoa kỳ nhiều khi lại đi ngược với tín ngưỡng, phong tục tập quán của thổ dân Da Đỏ khiến cho những mâu thuẫn giữa đôi bên chẳng giảm thiểu chút nào.
Những thổ dân da Đỏ ở nhiều nơi đã tỏ ra rất bất bình với người Hoa Kỳ và ngược lại binh sĩ Hoa Kỳ cũng không ưa thổ dân Da Đỏ, sẵn sàng ra tay đàn áp khi thấy cần.
Cuộc tàn sát bộ tộc Da đỏ Lakota ở Wounded Knee Creeks
Ngày 29 tháng 12, 1890 một cuộc tàn sát đẫm máu người Thổ dân Da Đỏ đã xẩy ta tại Vùng Dành Riêng Pine Ridge Indian Reservation, thuộc tiểu bang South Dakota. Câu chuyện đã xẩy ra như sau:
Trước đó mấy ngày, binh đoàn thuộc Đệ Thất Trung đoàn Kỵ binh Hoa Kỳ (7th Cavalry Regiment) do thiếu tá Samuel Whistside chỉ huy, đã bắt gặp một số người thuộc bộ tộc Miniconjou Lakota vàHunkpapa Lakota tại gần một nơi gọi là Porcupine Butte. Thiếu tá Whitside liền hộ tống tất cả dân Da Đỏ về một chỗ gọi là Wounded Knee Creeks, nơi họ đóng quân. Đại tá James Forsyth, chỉ huy trưởng Đệ Thất Kỵ binh, khi đi tuần tra trở về, liền giam giử họ lại, cho Trung đoàn Kỵ binh vây quanh với súng ống sẵn sáng khi bất trắc.
Sáng ngày 29 tháng 12, quân đội Hoa kỳ tiến vào định giải giáp bộ tộc Lakota. Đến đây một cuộc lộn xộn xẩy ra. Người ta kể rằng lúc đó một người bộ tộc Lakota tên là Black Coyote không chịu đưa súng ra cho binh sĩ Hoa kỳ tước khí giới với lý do là ông ta đã phải mua khẩu súng đó với tất cả gia tài của mình. Thế là có tiếng súng nổ. Bên ngoài nghĩ rằng bên trong người Da Đỏ đã nổi loạn, liền dùng súng máy bắn xối xả, tứ phía vào những người Da Đỏ tập trung trong đó, không phân biệt già trẻ lớn bé, đàn ông cũng như đàn bà. Một số binh sĩ Mỹ vào tước khí giới thổ dân Da Đỏ cũng bị bắn chết. Một số rất ít Thổ dân Da đỏ sống sót chạy thoát khỏi vòng vây, nhưng rồi cũng bị kỵ binh Hoa Kỳ đuổi theo giết nốt mặc dầu họ không còn vũ khí trong tay
Sau khi cuộc chiến chấm dứt, ít ra đã có 150 người Da Đỏ Lakota, đàn ông, đàn bà và trẻ em bị giết chết, 51 người bị thương, một số bị thương nặng đã qua đời sau đó. Về phía quân đội Hoa Kỳ 25 binh sĩ bị giết, 39 người bị thương, phần lớn do vũ khí của quân bạn bắn nhầm. Sau cùng chính phủ Liên Bang Hoa kỳ đã tặng huân chương Danh Dự cho ít ra là 20 binh sĩ của Liên Bang, không đếm xỉa đến nhũng nạn nhân thổ dân Da Đỏ đã bị chết oan.
Lính Hoa Kỳ giám sát Tù binh Da Đỏ Lakota
Đây là cuộc chiến lớn bi thảm nhất và cũng là cuộc chiến sau cùng giữa Hoa Kỳ mà thổ Dân Da Đỏ. Sau đó người thổ dân đã biết an phận thủ thường, sống trong hoặc ngoài Vùng Dành Riêng , không còn sức phản kháng nữa.
Thổ dân Da Đỏ trở thành công dân Hợp chủng Quốc Hoa Kỳ
Ngày 2 tháng 6, 1924 Tổng thống Calvin Coolidge, vị Tổng thống thứ 30 của Hoa kỳ, ban hành đạo luật “Indian Citizenship Act”, cho tất cả những Thổ dân Da Đỏ sinh tại Hoa Kỳ được trở thành công dân Hoa kỳ. Do đó họ có tất cả những quyền Hiến định của công dân Hoa kỳ như bầu cử, ứng cử. Tuy nhiênchính phủ Liên Bang vẫn giữ một số quyền hạn trên những việc có tính cách nội bộ của thổ dân Da Đỏ.
Vì thế những xung khắc giữa thổ dân Da Đỏ với chính quyền Hoa Kỳ vẫn thường hằng xẩy ra, như vụ môt số sinh viên thổ dân Da Đỏ ở San Fransisco đã ra đảo Alcatraz chiếm giữ ít lâu (1969-1971), hay khoảng 300 bộ tộc Ogala Lakota quay lại chiếm giữ Wounded Knee Creeks tháng 2, năm 1973, kỷ niệm cuộc thảm sát bộ tộc Lakota năm 1890, để phản đối chính quyền Liên Bang đã không giữ lời hứa. Nhiều dân Da Đỏ từ nhiều miền đất nước cũng chạy đến Wounded Knee Creeks để ủng hộ bộ tộc Ogala Lakota. Quân đội Hoa kỳ đến bao vây. Hai bên giằng co 71 ngày, một người Mỹ bị thương, hai người Da Đỏ bị bắn chết, Sau cùng những bậc trưởng thượng Da Đỏ quyết định không chiếm giữ nơi đó nữa để tránh đổ máu thêm.
Chưa hết, tháng 6, 1975 hai nhân viên của FBI vào Vùng Dành Riêng Pine Ridge để bắt một số người Da Đỏ bị tố cáo là những kẻ cướp có vũ khí. Trong một cuộc chạm súng trong Pine Ridge, cả hai nhân viên FBI bị tử thương trong lúc còn trong xe hơi. Cuộc điều tra cho thấy có kẻ đã cố ý giết họ bằng những phát súng bắn thật gần.
Sau đó một thanh niên Da Đỏ tên là Leonard Peltier bị chính quyền bắt và kết án hai án tù chung thân với tội danh cố ý đả thương chí mạng hai người. Leonard Peltier kêu oan và mặc dầu được sự hậu thuẫn của nhiều danh nhân thế giới như các ông Nelson Mandela, Desmond Tutu, Đà Lai Lạt Ma thứ 14, Jessee Jackson.., chính quyền Liên Bang Hoa Kỳ vẫn giữ y án.
Sang đến năm 2010, theo thống kê của chính phủ Liên Bang thì dân số toàn dân Hoa Kỳ là 308 triệu. Trong số này 2.8 triệu (0.9%) là dân thuần giống thổ dân Da Đỏ và 2.3 triệu (0.7%) là thổ dân Da Đỏ lai căng. Tóm lại tất cả dân số Thổ dân Da Đỏ chỉ còn là 5.2 triệu người. Phần lớn dân thuần giống Da Đỏ là bộ tộc Navajo và Cherokee
Cũng vẫn theo thống kê, 78% thổ dân Da Đỏ sống ngoài Vùng Dành Riêng. Người thuần giống Da Đỏ có xu hướng sống trong Vùng Dành Riêng.
Đời sống kinh tế và xã hội trong Vùng Dành Riêng cho người Da Đỏ
Một căn nhà nhỏ chật chội
Đời sống trong những vùng Dành Riêng cho thổ dân Da Đỏ rất tồi tệ.
– Dân chúng khoảng từ 50 đến 80% không có việc làm.
– 54% học trò bỏ học, chỉ ở trình độ tiểu học.
– Thanh niên hư hỏng, rượu chè be bét, kéo bè kết đảng. Trong Vùng Dành Riêng Pine Ridge đã có tới 39 băng đảng với khoảng 5000 thanh thiếu niên.
– Nạn thiếu nữ chửa hoang rất đông.
– Phụ nữ, thiếu nữ trong Vùng thường xuyên bị đánh đập, hãm hiếp hoặc bởi người quen hay bởi người lạ.Theo thống kê củaTrung tâm Kiểm Soát Bệnh Dịch (Center for Disease Control) thì 46 % phụ nữ trong Vùng Dành Riêng ở trong tình trạng này. 80% nạn nhân nói là kẻ phạm pháp không phải là người thổ dân Da Đỏ mà là những người từ ngoài xâm nhập vào.
– Nhà cửa thiếu cho nên trung bình có 15 nhân mạng cùng sống trong một nhà, thiếu chỗ thì ra xe hơi mà ngủ. Ít ra là một phần ba căn nhà không có nước hoặc điện.
– Số trẻ em thổ dân yểu tử nhiều gấp ba lần số trẻ em Hoa kỳ.
– Một nửa dân số trên 40 tuổi bị bệnh tiểu đường,
– Lợi tức đầu người của Thổ dân Ogala Sioux là $US 7.000 một năm, chỉ bằng một phần sáu của người Hoa Kỳ. Thanh niên Sioux muốn có việc làm, kiếm ra chút ít tiền thì chỉ có cách là đăng ký nhập ngũ sang đánh nhau tại Afghanistan. Nếu có công việc nào tốt còn sót lại thì lại vào tay những nhân viên của chính quyền Liên Bang hay Hội đồng Thổ dân ở đó.
– Trung bình tuổi thọ của Thổ dân Sioux tại Pine Ridge là 50 tuổi.
Nhà chật phải ngủ trong xe
Một nhà báo phóng viên đã viết: “Mỗi làn tôi lái xe đến làng Whiteclay ở tiểu bang Nebraska, ngay sát với Vùng Dành Riêng Pine Ridge, quang cảnh làm tôi rất đau lòng. Rất nhiều người, không sao đếm hết, say sỉn vì rượu, nằm bò bên đường. Đàn bà sẵn sàng hiến thân để được một chai bia. Tất cả đều là thổ dân Da Đỏ, bộ tôc Ogala Lakota”.
Trong Vùng Dành Riêng, những bậc trưởng thượng của bộ tộc cấm bán rượu. Thổ dân Da Đỏ đã có một thoả ước với chính phủ Liên Bang là chỉ được bán rượu ở những nơi cách biên giới Vùng Dành Riêng 10 miles. Tuy nhiên những người Da Trắng (không phải thổ dân) vẫn ngang nhiên mở các cửa hàng bán rượu ngay sát biên giới. Họ biết rằng bộ tộc Da Đỏ đang phải vật lộn với nạn nghiện rượu mà họ vẫn cứ bán, cả cho những thiếu niên chưa đến tuổi trưởng thành, bất chấp luật lệ Liên bang.
Khi hè về, mỗi ngày có bốn năm chục người Da Đỏ kéo nhau ra đường nhậu nhẹt suốt ngày. 25% thanh niên thổ dân uống rượu, 75% người lớn nghiện rượu
Lãnh tụ Da Đỏ đã đâm đơn kiện nhiều lần, rốt cục chẳng đi đến đâu. Họ tổ chức biểu tình trước những cửa hàng bán rượu. Cảnh sát biên phòng tiểu bang Nebraska đến giải tán, xua dân Da Đỏ trở về Vùng Dành Riêng bên South Dakota.
Nhiều nhà hảo tâm và những tổ chức thiện nguyện Hoa Kỳ muốn giúp dân Da Đỏ chống lại nạn nghiện rượu, đối đầu với chính quyền tiểu bang (South Dakota) và Liên Bang nhưng cũng chẳng đi đến đâu. Nhiều người còn cho rằng chính quyền đâu có muốn thay đổi điều gì khi phải đụng chạm đến những thỏa ước Hoa Kỳ đã ký kết trước đây với thổ dân Da Đỏ.
Thổ dân Da Đỏ tụ họp uống rượu
Có bao nhiêu Vùng Dành Riêng cho thổ dân Da Đỏ?
Trên toàn thể Hiệp Chủng Quốc Hoa Kỳ, có khoảng 300 Vùng Dành Riêng cho thổ dân Da Đỏ. Những Vùng Dành Riêng lớn nhất và đông dân nhất là những vùng sau:
Tên Vùng Tại Tiểu bang Dân số
Navajo Nation Arizona, Utah, New Mexico 180,500
Wind River Wyoming 23,250
Osage Oklahoma 44,400
Flathead Montana 26,100
Pine Ridge South Dakota, Nebraska 15,500
Rosebud South Dakota 20,700
Sang thế kỷ thứ 19 Thổ dân Da Đỏ như Ogala Sioux đã có một nếp sinh hoạt là săn bắn bò mộng. Năm 1874, người ta đã khám phá ra có mỏ vàng tại vùng Black Hills. Nhiều người Hoa Kỳ, người tìm vàng, kẻ buôn bán, đủ các thành phần đã kéo nhau đến những Vùng Dành Riêng Indian Reservations, và thêm vào đó sự thiên vị, bất chấp những thỏa hiệp trước với người Da Đỏ của chính phủ Liên Bang, những Vùng Dành Riêng càng ngày càng bị thu hẹp lại. Năm 1851 Khu Vực Dành Riêng cho bộ tộc Sioux bao trùm môt phần của ba tiểu bang South Dakota, Nebraska và Wyoming kể ra đã khá lớn với 21 triệu mẫu tây.
Bản đồ Vùng Dành Riêng năm 1851.
Sang đến năm 1889 Vùng Dành Riêng bị cắt ra làm đôi vì 3 tiểu bang mới được thành lập. Hai Tiểu bang North Dakota và Wyoming không muốn có Vùng Dành Riêng cho Thổ dân Da Đỏ. Như vậy chỉ còn Tiểu bang South Dakota là có Vùng Dàng Riêng, tại đây người ta lại chia cắt thêm thành những Vùng Dành Riêng cho các bộ tộc khác nhau.
Bản đồ chỉ còn là:
Sau nhiều năm từ 1899 đến 2012, chính phủ Liên Bang lần lượt chiếm đất của Thổ dân Da Đỏ khiến cho họ chẳng còn bao nhiêu đất đai. Năm 1980 Tối cao Pháp Viện Hoa Kỳ đã phán quyết chính phủ Hoa Kỳ phải bồi thường cho Thổ Dân Da Đỏ những khoảng đất đã chiếm hữu tại vùng Black Hills. Cả vốn lẫn lời, số tiền tính ra lên đến trên một tỷ Mỹ Kim. Thế nhưng bộ tộc Sioux không nhận: họ muốn đất của họ phải trả lại cho họ.
Kết luận
Xem như trên những người thổ dân Da Đỏ đang phải đối diện với một tương lai mù mịt. Thống kê của chính phủ Liên Bang Hoa kỳ cho thấy dân số thổ dân này chỉ còn trên 5 triệu người trong số 308 triệu người dân Hoa Kỳ. Trước thế kỷ thứ 17 khi người Tây Âu mới đến xứ này tất cả các thổ dân Da Đỏ được ước lượng khoảng 12 triệu người.
Chính phủ Liên bang Hoa kỳ quả có ý muốn giúp dân Da Đỏ thật đấy nhưng tất cả đã xẩy ra không tốt đẹp như mọi người chờ đợi hay tưởng tượng.
Họ có trên 300 Vùng Dành Riêng nhưng diện tích các Vùng dần dà bị cắt xén đi, thu hẹp lại. Kinh tế tại những Vùng Rành Riêng không phát triển được.. Vẫn theo thống kê của chính phủ Liên Bang 78% người Da Đỏ không ở trong Vùng Dành Riêng cho họ mà ra ngoài sinh sống vì cơ hội thăng tiến không có, họ muốn hòa nhập với người Da Trắng. Hậu duệ của người thổ dân Da Đỏ trở nên lai căng mỗi ngày một nhiều. Trong Vùng Dành Riêng cho thổ dân Da Đỏ chỉ còn những nhóm dân – tuy là thuần giống Da Đỏ đấy – thấy không thích hợp với lối sống của những người Da Trắng Tây Âu, nên chỉ muốn sống quây quần với nhau, rất nghèo khổ. Họ sinh sống bằng một ít lương thực họ sản xuất ra, trồng trọt ngô khoai đậu. Phần lớn họ phải nhờ vả vào những tấm ngân phiếu là số tiền hàng tháng – rất ít oi – của Chính phủ Liên Bang cấp phát cho họ dưới diện bảo trợ những người nghèo khổ.
Thanh niên Da Đỏ thất nghiệp, rong chơi
Trở lại câu hỏi: tại sao thổ dân Da Đỏ lại rơi vào tình trạng này? Tìm ra manh mối để trả lời câu hỏi này không dễ dàng chút nào. Chúng ta có thể thấy hai nguyên nhân: nội tại và ngoại lai.
Nguyên nhân Ngoại lai thì rất nhiều và khá rõ:
– Chính quyền Liên bang ở xa muốn giúp người Da Đỏ, nhưng chính quyền Tiểu bang, hay chính quyền sở tại lại không thật tâm muốn giúp, lờ đi, đôi khi lại làm ngược lại.
– Nạn kỳ thị chủng tộc vẫn còn, nhất là đối với người Da Đỏ. Chính quyền địa phương thiên vị người Da Trắng, dành những quyền lợi tốt hơn cho người Da Trắng. Một thí dụ nổi bật trong nạn kỳ thị này là vấn đề nhiều dân Da Đỏ nghiện rượu. Theo thỏa ước giữa thổ dân Da Đỏ với chính quyền Liên Bang thì không ai được bán rượu xì ke ma túy gần Vùng Dành Riêng mà chỉ được bán cách xa 10 miles biên giới Vùng Dành Riêng. Trên thực tế, chính quyền tiểu bang và địa phương thả mặc sức cho những người Da Trắng mở tiệm bán rượu ngay trước lối vào Vùng Dành Riêng cho người Da Đỏ. Không những thế, FBI, cảnh sát địa phương lờ đi , coi như không thấy họ bán rượu cho những thiếu niên chưa trưởng thành mà theo luật định là một trọng tội
– Người Da trắng không muốn đem tiền vào đầu tư vào Vùng Dành Riêng vì không thấy có lợi nhuận cao như ở ngoài.
– Vùng Dành Riêng cho thổ dân Da Đỏ phần lớn là những vùng đất khô cằn, không mầu mỡ, không có những tài nguyên thiên nhiên như mỏ quặng để khai thác.
– Những Vùng Dành Riêng lại khuất nẻo, xa thị tứ, đi lại không dễ dàng..
Nguyên nhân nội tại không dễ tìm hiểu.
– Nhiều người cho rằng đất ít, dân thưa là lý do chính để thổ dân Da Đỏ không phát triển được. Lý do này được viện dẫn ra không có tính cách thuyết phục. Nhiều nước trên thế giới có diện tích quốc gia nhỏ hơn Vùng Dành Riêng và dân số ít hơn thổ dân Da Đỏ như Tiểu quốc (pricipauté de) Monaco (36,000 người, 1 mile vuông), Liechtenstein (36,000 người, 62 mile vuông), Bahamas (350,000, 5,300 mile vuông), Luxembourg (530,000, 998 mile vuông), nhưng vẫn là những quốc gia độc lập riêng biệt. Singapore, một nước hùng mạnh ở Đông Nam Á cũng có dân số sấp sỉ như thổ dân Đa Đỏ ở Mỹ châu, sống chật chội trên một mảnh đất có diện tích là 267 mile vuông.
– Nguyên nhân chính có lẽ phải tìm hiểu nơi cá tính người Da Đỏ, trong lịch sử, truyền thống, phong tục, tập quán, và văn hóa của dân tộc này. Trước kia, người Da Đỏ phần lớn là dân du mục, dùng săn bắn làm kề sinh nhai, hợp thành nhiều bộ lạc nhỏ, di chuyển nhiều nơi. Tinh thần “hợp quần là sức mạnh” không cao như các dân tộc khác. Người Da Đỏ sống một cuộc đời rất phóng khoáng, không bị gò bó trong những chuẩn mực đạo đức hay lề lối sống của một xã hội trật tự, có trên có dưới như nhiều dân tộc khác.
– Hệ quả của những sự việc trên là họ khó đoàn kết lại với nhau, dễ dàng theo bè kết đảng, nội bộ chia rẽ để cho người ngoài khống chế, dễ bị lợi dụng.
– Dân tộc Da Đỏ thiếu những người lãnh đạo, nhìn xa trông rộng, để lèo lái, dẫn dắt dân tộc ra khỏi những khó khăn, hiểm nghèo, đối đầu được với người Da Trắng.
Trên thế giới đã có nhiều dân tộc không còn có mặt trên địa cầu này nữa. Họ bị đồng hóa. Đã có những nền văn hóa lẫy lừng, dần dà phai nhạt đi, rồi biến mất. Dấu tích chỉ còn thấy trong một số Viện Bảo Tàng. Dân tộc Chàm ở miền Nam Trung Phần nước ta là một thí dụ.
Cho đến nay, dân tộc Da Đỏ còn cưỡng lại được phần nào sức ép kinh tế, văn hóa, xã hội, trong một cơ chế chính trị Tư Bản chủ nghĩa lấy lợi nhuận làm kim chỉ nam của người Da Trắng Tây Âu, là người Hoa Kỳ.
Tương lai dân tộc Da Đỏ rất ảm đạm.
Có lẽ vì vậy mà ngày 15 tháng 6, 2009, ông Barack Obama, vị Tổng Thống được nhiều người coi là người nhân hậu, đã mời một số lãnh tụ các bộ tộc Da Đỏ vào tòa Bạch Ốc để ông nói chuyện. Trong buổi nói chuyện ông đã tỏ ý quyết tâm đổi ngược lại đường lối của chính phủ liên bang cũ, đã quên và coi thường các bộ lạc Da Đỏ. Ông cũng nói là ông rất hiểu rằng những vị đại diện Da Đỏ đến đây hôm nay đã phải “có một lòng tin tưởng vượt bực” khi họ nghĩ tới những sự dối trá không tuân thủ những hiệp ước đẵ ký kết với các bộ lạc Da Đỏ trước đây của chính phủ Hoa Kỳ.
Kimberly Teehee với Tổng Thống Obama
Tổng thống Obama đã biết rằng trong nhiều trại tập trung “Indian Reservations” tình trạng nghèo đói rất thê thảm. 80 phần trăn dân Do Đỏ không có công ăn việc làm. Bởi vậy ông thấy ông phải làm một điều gì của một người có lương tâm.
Trong chính phủ Obama hiện đã có hai vị gốc Da Đỏ tham gia chánh quyền . Một là cô Kimberly Teehee, thuộc bộ lạc Cherokees. Cô Teehee, tiến sĩ Luật khoa Đại học Iowa, hiện là cố vấn trưởng trong ủy ban
Bác sĩ Yvette Roubideaux
quốc gia về người Mỹ gốc Da Đỏ. Hai là bác sĩ Yvette Roubideaux, 46 tuổi, trước làm giáo sư Đại Học. Arizona, nay làm giám đốc Da Đỏ Y Tế Sự Vụ, trong Bộ Y Tế và An Sinh Quốc Gia. Bác sĩ Roubideaux là thành viên của bộ tộc Da Đỏ Rosebud Sioux.
Âu cũng là niềm an ủi cho một dân tộc xấu số.
Và cũng là một bài học cho những dân tộc, những quốc gia không biết đến : “Hợp quần gây Sức mạnh, Đoàn Kết thì Sống, Chia rẽ thì Chết”./.
